Inhoud
1. Behouden of ontwikkelen? Wat is de kracht van Hauwert? 3
1.1. Over Hauwert 3
1.2. De leefbaarheid in het dorp 3
1.3. Uitgaan van de eigen identiteit: Wat kun je als dorp zelf? 4
1.4. Naar een nieuwe methodologie voor bovenlokaal burgerschap. 4
2. Dorpsidentiteit als basis voor een dorpsvisie: een theoretisch perspectief 6
2.1. Wat is identiteit en hoe komt het tot stand? 6
2.2. Een dorp bestaat uit een veelheid aan identiteiten 7
3. Hauwerters over Hauwert: resultaten en discussie 9
3.1. Inleiding 9
3.2. Openbare Basisschool De Vijzel is ‘onmisbaar’ voor Hauwert 9
3.3. Het is aantrekkelijk wonen in Hauwert, voor nieuwkomers én geboren Hauwerters 11
3.4. Het voorzieningenniveau: mobiel zijn is een voorwaarde 12
3.5. Het Dorpshuis vervult een centrale functie in het dorp 13
3.6. Het verenigingsleven en activiteiten dragen bij aan de sociale cohesie 14
3.7. Het is een klein dorp: Iedereen kent elkaar… 16
4. Kennis en ideeën uitwisselen om tot een gezamenlijke actie te komen 18
Literatuurlijst 21
Bijlagen 22
Bijlage 1: Contactinformatie: 23
Bijlage 2: Interviewvragen/-topics 24
Bijlage 3: Factsheet interviews 26
1. Behouden of ontwikkelen? Wat is de kracht van Hauwert?
1.1. Over Hauwert
Hauwert is een dorp in de gemeente Medemblik, in de regio West-Friesland, provincie Noord-Holland. Het dorp telt in totaal zo’n 670 inwoners, verdeeld over 260 gezinnen. Hauwert ligt ten noorden van de stad Hoorn, in de driehoek Nibbixwoud, Oostwoud en Westwoud. Van oorsprong bestaat het dorp uit lintbebouwing, maar door nieuwbouw is er een soort dorpskern ontstaan.
Het dorp hoorde voor de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1979 tot de gemeente Nibbixwoud. Daarna maakte het onderdeel uit van de nieuwe gemeente Noorder-Koggenland. Sinds januari 2007 valt Hauwert onder de gemeente Medemblik. In januari 2011 is deze gemeente samen gegaan met Andijk en Wervershoof.
Van oorsprong heet Hauwert ‘Bokswoude’; een verwijzing naar een nabijgelegen bos met venijnbomen. Deze plaats moet ergens tussen 500 en 950 zijn ontstaan. De huidige naam komt voor sinds de 15e eeuw en zou verwijzen naar jeneverbessen.
Hauwert wordt gekenmerkt door de betrokkenheid van bewoners. Per wijk worden buurtfeesten georganiseerd waar ook nieuwe inwoners actief bij betrokken worden. Daarnaast is er een jaarlijkse kermis met diverse georganiseerde activiteiten. Veel waardering gaat uit naar de vrijwilligers die Hauwert sterk maken. Initiatieven voor vrijwilligerswerk worden dan ook positief ontvangen.
1.2. De leefbaarheid in het dorp
Hauwert kent een actieve dorpsraad. In november 2011 heeft de dorpsraad een enquête uitgezet onder de inwoners, met als doel te onderzoeken hoe zij aankijken tegen de leefbaarheid in het dorp. Op basis hiervan werd bepaald op welke punten de dorpsraad zich de komende jaren zou moeten richten. De uitkomsten zijn in januari 2012 aan de bewoners gepresenteerd.
De hoofdconclusie was dat bewoners over het algemeen zeer tevreden waren over hun leefomgeving. 93% van de respondenten was tevreden tot zeer tevreden. Vooral problemen op het gebied van verkeer bleken voor de respondenten van belang voor de kwaliteit van de woonomgeving. Maar ook veiligheid speelde een belangrijke rol. Hierbij werd verwezen naar inbraakgolven en vernielingen. Op sociaal gebied vormde mantelzorg een belangrijke pijler voor de kwaliteit van de leefomgeving. Voor ouderen is er genoeg te doen, maar voor jongeren is er weinig te beleven.
Naar aanleiding van de enquête, heeft de dorpsraad een aantal praktische actuele problemen benoemd. Zo is er een tekort aan starterwoningen en staan veel vrijstaande woningen te koop. Verder constateert de dorpsraad dat veel vrijwilligers vergrijzen en verenigingen kampen met ledenschaarste. Daarnaast is er aandacht nodig voor de verkeersveiligheid/-hinder en criminaliteit.
1.3. Uitgaan van de eigen identiteit: Wat kun je als dorp zelf?
Dankzij de enquête, heeft de dorpsraad een betrekkelijk goed beeld van de problemen die de inwoners van Hauwert ervaren en welke wensen ze hebben. De vraag is echter hoe de problemen en wensen opgepakt kunnen worden. De dorpsraad wil de eigen identiteit van het dorp, de kracht van Hauwert, hierbij als uitgangspunt gebruiken: Wat kun je als dorp zelf? Waar heb je anderen voor nodig? Wie moeten dat dan zijn? En hoe kun je deze partijen betrekken?
De dorpsraad vindt het daarbij van belang om ‘oude reflexen’, zoals het pleiten voor meer huizen om krimp tegen te gaan, te doorbreken. Krimp moet worden gezien als kans, niet als bedreiging. Maar hoe zorg je voor deze omslag in denken?
Uitgangspunt voor het omgaan met nieuwe ontwikkelingen, zijn de wensen van het dorp. Maar de dorpsraad wil het dorp daarbij wel een spiegel voorhouden en bewust maken van de eigen identiteit. Een frisse blik (van buiten) is hiervoor nodig. Alleen zo kan een goede mix gevonden worden van behouden en ontwikkelen.
Ten slotte constateert de dorpsraad dat er vaak verschil is tussen de visie van bestuurders en de visie van dorpsbewoners. Bestuurders en bewoners hebben elkaar echter nodig bij het realiseren van hun doelen. Hoe breng je de verschillende werkelijkheden van bestuurders en bewoners bij elkaar?
1.4. Naar een nieuwe methodologie voor bovenlokaal burgerschap.
Via de Kenniswerkplaats NHN zijn de kennisvragen van de dorpsraad Hauwert gekoppeld aan het onderzoek van Wageningen University naar een nieuwe methodologie voor het plannen en beheren van de lokale leefomgeving. Via het werk van de studenten en onderzoekers, wordt het wetenschappelijk onderzoek toepasbaar gemaakt voor verschillende dorpskernen en de gemeenten Medemblik en Hollands Kroon.
Belangrijk voor de Kenniswerkplaats is de rol van bewoners als opdrachtgever via de betrokken dorpsraad van Hauwert en de support van de gemeente Medemblik. In de regio is de Vereniging van Kleine Kernen Noord-Holland actief. Die kan in vervolg op onderzoeksactiviteiten bijdragen aan de ontwikkeling van plannen door de Dorpsraden. Met het project wordt het leren in de regio op verschillende niveaus ingezet en ontwikkeld. In vervolg op de eerste fase, kunnen vervolgvragen gesteld worden aan de Kenniswerkplaats en kunnen andere onderwijsinstellingen een bijdrage leveren.
De eigen identiteit als uitgangspunt voor het ontwikkelen en realiseren van actie.
Het doel van het onderzoek in Hauwert is het ondersteunen van de dorpsraad in het benutten en mobiliseren van het netwerk in het dorp voor het oppakken van problemen en kansen die dorpsbewoners ervaren. De dorpsraad heeft door middel van de enquête inzicht gekregen in de problemen die dorpsbewoners ervaren, maar de vraag is hoe deze opgelost kunnen worden. De dorpsraad wil weten wat het dorp zelf kan oppakken en waar eventueel hulp bij nodig is. Daarbij wil de dorpsraad het dorp ook een spiegel voorhouden door mensen van buiten te betrekken die aannames ter discussie kunnen stellen. De eigen identiteit van Hauwert dient hiervoor als uitgangspunt. Dit leidt tot de volgende onderzoeksvraag:
Hoe kan de eigen identiteit van Hauwert worden benut voor het oppakken van problemen en kansen die dorpsbewoners ervaren?
Deelvragen:
1. Hoe geven deze actoren betekenis aan hun onderlinge relaties en de relaties met het dorp?
2. Op welke manier construeren actoren in Hauwert hun verbondenheid met ontwikkelingen in het dorp?
3. Op welke manier dient het proces voor het oppakken van problemen en kansen vorm te krijgen volgens actoren in het dorp?
Een belangrijk aandachtspunt voor het onderzoek is het overstijgen van het lokale niveau. Door alleen te focussen op het dorp, worden niet alleen de problemen beperkt tot het dorp, maar ook de oplossingen. Een dorp is echter geen gesloten eenheid met een vaststaande identiteit, maar kan worden opgevat als een netwerk, bestaande uit een veelheid aan identiteiten. Dorpsbewoners maken niet alleen deel uit van het dorp, maar bewegen zich in verschillende netwerken, ook buiten het dorp.
De dorpsraad wil dan ook weten welke andere dorpen of organisaties door het dorp eventueel betrokken kunnen worden bij het oppakken van problemen en kansen. Bij het benutten en mobiliseren van dit netwerk rondom het dorp gaat het om zowel dorpsbewoners, ‘dorpse professionals’ als gevestigde organisaties. Door middel van het onderzoek wordt, naast het in kaart brengen van de identiteit van Hauwert, een eerste aanzet gegeven om het netwerk rondom het dorp in kaart te brengen en strategieën te ontwikkelen om het netwerk te ‘activeren’.
In het onderzoek wordt daarom niet alleen gekeken naar de manier waarop dorpsbewoners betekenis geven aan hun dorp (de ‘dorpsidentiteit’), maar ook naar de manier waarop dorpsbewoners, ‘dorpse professionals’ en gevestigde organisaties tegen de problemen en kansen in Hauwert aankijken en de manier waarop deze op een bovenlokaal niveau kunnen worden opgelost. Het onderzoek richt zich dus niet op mensen die gebonden zijn aan, maar verbonden zijn met Hauwert.
2. Dorpsidentiteit als basis voor een dorpsvisie: een theoretisch perspectief
2.1. Wat is identiteit en hoe komt het tot stand?
De Dorpsraad van Hauwert streeft ernaar een visie voor Hauwert op lange termijn te ontwikkelen. Om te kunnen bepalen waar deze visie zich op moet richten, wil de dorpsraad inzicht verkrijgen in wat er onder de bewoners leeft. De dorpsraad wil de identiteit van Hauwert als basis gebruiken voor de visie: wat is de kracht van Hauwert? Om meer inzicht te krijgen in de rol die identiteit kan spelen in het opstellen van een dorpsvisie, is het goed om eerst stil te staan bij de wetenschappelijke benadering van het begrip identiteit.
Door maatschappelijke ontwikkelingen speelt het begrip identiteit een belangrijke rol in onze samenleving en ons persoonlijke leven. Deze ontwikkelingen hebben ook gevolgen voor kleine dorpsgemeenschappen en dus op hun identiteit. Twee belangrijke ontwikkelingen in dit verband zijn de mondialisering (ook wel: globalisering) en individualisering. Mondialisering houdt in dat afstanden tussen mensen kleiner worden. Hoewel de fysieke afstanden gelijk blijven, maken technologische ontwikkelingen het makkelijker om met elkaar in contact te komen. Onze mobiliteit neemt toe en dankzij nieuwe media (waaronder het Internet) wordt het steeds makkelijker om informatie uit te wisselen. De internationale handel en transport maken het mogelijk om goederen uit de hele wereld aan te schaffen en te consumeren. (Elliott & Lemert, 2009) Een gevolg van de mondialisering lijkt wel dat gemeenschappen steeds meer los komen te staan van een fysieke plaats. (Hague & Jenkins, 2005; Jenkins, 1996) De contacten die mensen leggen en de netwerken die ze daardoor vormen, zijn niet strikt gebonden aan de fysieke omgeving.
Naast de mondialisering voltrekt zich het proces van individualisering. Mensen lijken steeds meer keuzevrijheid te krijgen om hun leven zelf in te richten. Bestaande culturele tradities en sociale structuren vallen weg. Van mensen wordt daarom verwacht dat ze hun eigen leven zelf inrichten en zelf daarin keuzes maken. (Beck & Beck-Gernsheim, 2009; Jenkins, 1996) De keuzes hebben niet alle betrekking op het grote aanbod aan consumptiegoederen, maar ook op de arbeidsmarkt en de nieuwe media, zoals Facebook, Hyves en Twitter. Alles is meer en meer gericht op individualisering en het construeren van een eigen identiteit.
De processen van mondialisering en individualisering hebben ook gevolgen voor lokale samenlevingen. Bestaande sociale structuren (zoals de zuilen en de sociale klassen) zijn langzamerhand aan het afbrokkelen, waardoor individuen zelf hun plaats moeten zoeken in het wereldwijde sociale netwerk. Dit sociale netwerk verandert echter continu (wat vandaag hip is, is morgen alweer uit), waardoor aspecten waarmee individuen en groepen zich kunnen identificeren, continu veranderen, verdwijnen of nieuw ontstaan. In reactie op deze continue veranderingen, moeten we onze eigen identiteit continu opnieuw uitvinden. (Bauman, 2009; Jenkins, 1996)
De transformatie van bestaande sociale structuren en de continue zoektocht naar de eigen identiteit, leidt tot een toenemende onzekerheid bij mensen. (Bauman, 2009; Elliott & Lemert, 2009) Voorheen konden we bij gevaar, onzekerheid of vragen terugvallen op de bescherming, kennis en ervaring binnen onze directe leefgemeenschap (familie, dorpsgemeenschap, sociale klasse). Nu staan we er steeds meer alleen voor, zo lijkt het. In reactie hierop ontstaat een nieuwe behoefte aan eigenheid en gemeenschappelijkheid. (Koedoot & de Haan, 2005)
2.2. Een dorp bestaat uit een veelheid aan identiteiten
Kleine dorpen worden vaak geassocieerd met leefgemeenschappen waar iedereen elkaar nog kent en naar elkaar omkijkt. In de onderlinge relaties tussen dorpsbewoners lijken gemeenschappelijke normen, waarden en doelen dan ook nog een belangrijke rol te spelen. Dit in tegenstelling tot de bredere maatschappij, waarin het individu centraal staat. (Hoggett, 1997)
Bij het bepalen van de eigen identiteit van het dorp gaat het echter niet alleen om gemeenschappelijkheid, maar ook om verschil. Wanneer dorpsbewoners praten over hun dorp, gaan ze op zoek naar aspecten die zij van bijzondere betekenis achten voor het dorp. Het gaat daarbij niet alleen om het zoeken naar overeenkomsten (wat deel ik/delen we met anderen?), maar ook om verschillen (wat onderscheidt mij/ons van anderen?). Ze maken gebruik van taal (concepten en ideeën) om betekenis te kunnen geven aan zichzelf als dorpsbewoner, het dorp en de omgeving. Dit geheel van concepten en ideeën waarmee de werkelijkheid wordt beschreven, noemen we het discours. De dorpsidentiteit is af te leiden uit het discours dat dorpsbewoners hanteren in het denken en praten over zichzelf als dorpsbewoner en (hun relatie met) anderen. (Aalvanger & Beunen, 2011)
Interactie tussen dorpsbewoners speelt een belangrijke rol in de vorming van dat discours. In alledaagse gesprekken wisselen dorpsbewoners betekenisgeving uit, ‘onderhandelen’ hierover en construeren zo gezamenlijk een discours, oftewel: een gedeelde identiteit. Daarbij komt een aantal aspecten vaak naar voren, namelijk: eigenschappen van de bewoners, onderlinge relaties, historische gebeurtenissen en verhalen, opvattingen (normen en waarden), activiteiten en rituelen, objecten, plekken en ruimtelijke kwaliteiten. (Hague & Jenkins, 2005; Melucci, 1996; Van Assche, 2004) Bewoners verwijzen vaak naar dergelijke aspecten om aan te geven wat van bijzondere betekenis is voor hun dorp, wat hen bindt en wat hen onderscheidt van anderen.
De dorpsidentiteit is geen optelsom van de identiteiten van de individuele dorpsbewoners. De dorpsbewoners maken deel uit van meerdere sociale netwerken, zowel binnen als buiten het dorp. Ze kunnen dus ook meerdere discoursen (gedeelde identiteiten) hanteren, afhankelijk van de context op dat moment. Hierdoor is een identiteit bovendien flexibel en kan in de loop der tijd veranderen. (zie o.a. Hague & Jenkins, 2005; Van Assche, 2004) Van belang is dat een groepsidentiteit altijd wordt gevormd in relatie tot een bepaalde situatie. Wanneer een dorp zich als groep identificeert en presenteert, kan dit bijvoorbeeld een reactie zijn op plannen van de gemeente, ontwikkelingen in een naburig dorp of omdat er in het dorp wensen zijn iets gerealiseerd te krijgen, zoals een speeltuin of dorpshuis.
Er is pas sprake van een dorpsidentiteit wanneer alle dorpsbewoners zich als groep identificeren in relatie tot één of meerdere aspecten. Omdat een dorp bestaat uit meerdere sociale netwerken, is dit in de praktijk niet erg waarschijnlijk. Een dorpsidentiteit kan dan ook opgevat worden als de veelheid aan gedeelde identiteiten in een dorp. (Aalvanger & Beunen, 2011)
Ten slotte dient er een onderscheid gemaakt te worden tussen een gedeelde identiteit en sociale samenhang. Waar het bij het vormen van een gedeelde identiteit gaat om de interactie tussen dorpsbewoners en het uitwisselen van betekenissen over het dorp, gaat het bij sociale samenhang vooral over emoties. Sociale samenhang is namelijk op te vatten als een proces van ontmoetingen die positieve emoties oproepen. Het kan ontstaan wanneer mensen elkaar ondersteunen in het nastreven van doelen. (Weenink, 2009) Het bereiken van deze doelen is belangrijk voor de sociale samenhang. Wanneer bijvoorbeeld een groep dorpsbewoners samen iets tot stand weet te brengen, zoals het organiseren van een inzamelingsactie, wordt de gemeenschapszin versterkt. Het resultaat van de inspanning kan daarbij een belangrijk symbool worden waar de betrokken dorpsbewoners zich mee identificeren. (Aalvanger & Beunen, 2011; Weenink, 2009)
3. Hauwerters over Hauwert: resultaten en discussie
3.1. Inleiding
In dit hoofdstuk worden de uitkomsten van de interviews gepresenteerd en besproken. Om antwoord te kunnen vinden op de vraag hoe de inwoners van Hauwert hun eigen identiteit kunnen benutten voor het oppakken van problemen en kansen die zij ervaren, zijn in totaal acht personen geïnterviewd. Zeven daarvan waren woonachtig in Hauwert. Tijdens de interviews zijn veel verschillende aspecten aan bod gekomen die de inwoners van bijzondere betekenis achten voor hun dorp. Deze aspecten hebben betrekking op plekken in het dorp, maar ook op de activiteiten die georganiseerd worden en de personen achter de activiteiten.
In de navolgende paragrafen worden de belangrijkste aspecten nader toegelicht. Hierbij wordt aandacht besteed aan de manier waarop Hauwerters betekenis geven aan hun onderlinge relaties, de relaties met het dorp en met de omgeving. Onder deze omgeving wordt niet alleen het omliggende landschap verstaan, maar ook de omliggende dorpen vallen hier onder. Ook partijen die van belang zijn voor de inwoners van het dorp, maar er geen onderdeel van uitmaken, kunnen tot de omgeving worden gerekend. Verder wordt besproken hoe de inwoners hun verbondenheid met ontwikkelingen in hun dorp construeren. Hierbij wordt gekeken naar de beleving van ontwikkelingen uit het verleden en heden en naar de verwachtingen over toekomstige ontwikkelingen. Ten slotte wordt ook ingegaan op de manier waarop volgens de geïnterviewden met deze ontwikkelingen moet worden omgesprongen. Hierbij wordt in het bijzonder gekeken naar de verantwoordelijkheden van verschillende partijen.
De aspecten die achtereenvolgens aan bod komen zijn: de openbare basisschool (paragraaf 3.2), de aantrekkelijke woonomgeving (paragraaf 3.3), het voorzieningenniveau en de mobiliteit (paragraaf 3.4), het dorpshuis (paragraaf 3.5), het verenigingsleven en de activiteiten (paragraaf 3.6) en de schaalgrootte van het dorp (paragraaf 3.7).
3.2. Openbare Basisschool De Vijzel is ‘onmisbaar’ voor Hauwert
Een van de meest opvallende aspecten die tijdens de interviews genoemd worden, is Openbare Basisschool De Vijzel. Tijdens alle gesprekken is op enig moment de basisschool ter sprake gekomen. Volgens de geïnterviewden heeft de school een belangrijke functie voor Hauwert. Sommigen typeren de school zelfs als ‘onmisbaar’. Waarom de school belangrijk is voor het dorp, blijkt echter moeilijker te beantwoorden. Enkele geïnterviewden verwijzen naar de opvallende locatie van de school, midden in het dorp, en de activiteiten in het dorp waar de school bij betrokken is: “Het heeft veel samenspraak met elkaar en dat is leuk.”. Soms neemt de school het voortouw in het organiseren van de activiteiten, zoals de musical of het kerstfeest, dan weer de ouders en andere dorpsbewoners (zoals de vossenjacht en de kermis). Ook wordt benadrukt dat het voor de kinderen prettig is wanneer ze met hun dorpsgenootjes op dezelfde school zitten: “Dat maakt het ook leuk voor de kinderen, dat ze buiten schooltijd elkaar kennen en met elkaar leuke dingen doen.” en “…je hebt liever dat ze spelen met de kinderen uit de buurt, dan dat je iedere keer weer naar een ander dorp moet.”.
Wanneer de geïnterviewden over de school praten, komen meestal ook het leerlingenaantal en de schoolkeuze van de ouders ter sprake. De school telt ongeveer 70 leerlingen en bestaat uit samengestelde klassen. De meeste geïnterviewden vinden het belangrijk dat de inwoners van Hauwert hun kinderen ook in Hauwert naar de basisschool sturen, maar ze zijn opvallend genuanceerd over afwijkende keuzes. Vaak wordt dit toegeschreven aan bijzondere omstandigheden, zoals de religieuze achtergrond van de ouders, of individuele keuzes van de ouders: “De meeste inwoners van Hauwert sturen hun kinderen in Hauwert naar de openbare school. (…) Sommige ouders sturen hun kinderen in omliggende dorpen naar school vanwege bijzonder onderwijs. (…) Een enkeling gaat weg omdat ze het niveau van het onderwijs onvoldoende vinden.” De religieuze achtergrond speelt echter wel een minder belangrijke rol bij de schoolkeuze dan in het verleden, aldus sommigen. De grootte van de school lijkt wel belangrijk in de schoolkeuze. Voor sommige ouders is dit reden om hun kinderen in een ander dorp naar school te sturen, maar uit de interviews blijkt ook dat de schoolgrootte aantrekkingskracht heeft op ouders uit omliggende dorpen, zoals Zwaagdijk, Oostwoud en Midwoud: “Wij hebben kinderen uit Midwoud die dat eigenlijk een veel te grote school vinden.” Ondanks de samengestelde klassen, was de school volgens één van de geïnterviewden wel een hechte groep: “Dat was wel een hechte groep. (…) Je zag wel de klassen die samengevoegd waren, met elkaar optrekken.”
Over de toekomst van de school lopen de meningen uiteen en het blijkt lastig om hier voorspellingen over te doen. Het lage leerlingenaantal baart sommige inwoners zorgen: “Het leerlingenaantal gaat met golfbewegingen.”, “Het is altijd oppassen geblazen dat het leerlingenaantal niet onder het minimum komt.” en “Het doemde hier te verdwijnen, de school, door een te laag aantal leerlingen.”. Momenteel is dit echter geen issue, volgens andere bewoners. De hoop lijkt vooral gevestigd op de uitbreiding van Hauwert, met name het Papenveer: “Op het ogenblik gaat het nog wel, door die nieuwe Papenveer.” en “Hauwert breidt uit. We hopen dat er meer kinderen komen. (…) vorig jaar een meisje, die uit de nieuwbouw komt, die kwam in groep zeven erbij omdat zij hier kwam wonen. Zo krijgen we elk jaar wat meer kinderen.”
Opvallend is dat er vanuit de school of het dorp geen actief beleid gevoerd wordt om meer leerlingen naar de school te trekken: “Er is geen actief beleid van de school of mensen in het dorp om leerlingen aan te trekken.” en “We weten gewoon: de mensen van het dorp hebben eigenlijk gewoon standaard hun kinderen hier op school. (…) we promoten onze school niet op een bepaalde manier.”.
3.3. Het is aantrekkelijk wonen in Hauwert, voor nieuwkomers én geboren Hauwerters
Het landschap rondom Hauwert wordt gewaardeerd. Vermoed wordt dat dit een van de redenen is waarom mensen van buiten in Hauwert komen wonen. Gevraagd naar een bijzondere plek in of nabij het dorp, beginnen veel inwoners over het Egboetswater: “Dat is gewoon een heel mooi natuurgebied waar heel veel dingen georganiseerd worden. (…) heel belangrijk voor Hauwert en waar mensen ook op afkomen.” Zowel ’s zomers als ’s winters blijkt het Egboetswater aantrekkingskracht op de Hauwerters te hebben, bijvoorbeeld om er te wandelen of te schaatsen. In relatie tot het Egboetswater wordt soms ook verwezen naar de Amerikaanse windmolen die gerestaureerd gaat worden en een plek in het natuurgebied zal krijgen: “Het is dus eigenlijk echt wel een blikvanger in de polder…”
Hauwert is een aantrekkelijk dorp, zowel voor mensen uit Hauwert zelf als voor mensen van buitenaf. Bij de vraag naar ontwikkelingen in het dorp komt met name het woningaanbod ter sprake. In het bijzonder worden het Papenveer en de Tuinstraat genoemd: “Ongeveer twee jaar geleden zijn ongeveer 30 woningen opgeleverd. In de Papenveer wonen veel jonge mensen, senioren en eenpersoonshuishoudens. De wijk is vooral gebouwd om in de eigen vraag te voorzien.” De mix van bewoners in de Papenveer wordt over het algemeen gewaardeerd door de geïnterviewden. Daarbij wordt het in het bijzonder op prijs gesteld dat niet alleen nieuwkomers, maar ook Hauwerters, met name starters, de kans gekregen hebben een woning te bemachtigen. Sommige bewoners verwijzen hierbij met enig vermaak naar het rijtje woningen dat door vier vrijgezelle vrienden wordt bewoond.
De Tuinstraat wordt door de meesten in verband gebracht met de slechte stand van de woningmarkt. Een aantal kavels is nog vrij en volgens sommigen zouden deze gebruikt moeten worden om hier starterswoningen te bouwen, aangezien daar behoefte aan is: “(…) ik denk dat daar nog wel behoefte aan is, aan starterswoningen. Zoals het project aan de Tuinstraat, die grote villa’s. Ik denk dat ze daar beter woningen zouden kunnen bouwen (…) En ik denk dat er toch nog wel wat jeugd is die hier wil blijven.” Dit laatste wordt bevestigd door een van de respondenten die aangeeft zelf interesse te hebben in een starterswoning aan de Tuinstraat.
De ontwikkeling zoals die in de Boxwoudstraat, waarbij sommige woningen door één persoon bewoond worden, wordt door enkele geïnterviewden wel met lede ogen aangezien: “Er wonen veel meer eenlingen als vroeger. (…) In iedere huurwoning woont er maar één in, terwijl het gezinswoningen zijn. Dat vind ik wel heel frappant. Maar ja, je kunt die mensen moeilijk bij elkaar stoppen.”
De dorpsraad heeft bij het Papenveer een belangrijke rol vervuld om te zorgen dat er voldoende woningen voor Hauwerters gebouwd werden: “In de eerste plannen was het te duur voor Hauwerters. Toen liep er een moeder: “Hier kunnen onze jongens niet terecht. Dat is te duur”. (…) Door de dorpsraad is dat toen veranderd en kwam er een vijf onder één kap. Hele andere plannen dan de eerste keer…”. Een zelfde rol wordt nu ook dorpsraad verwacht omtrent de plannen voor de Tuinstraat: “Dat is dan ook de taak van de dorpsraad om daar in te bemiddelen (…)” en “De belangrijkste taak van de dorpsraad is toch vooral peilen wat er leeft in het dorp (…)”.
Naast de ontwikkelingen in Hauwert constateren een aantal bewoners ook dat het landschap rondom Hauwert verandert. Dit wordt vooral toegeschreven aan het verdwijnen van veel boerenbedrijven: “Vroeger waren hier 42 boerderijen, nu zijn er nog drie van over.” en “Over het algemeen, waar een veeboer ophoudt, neem een ander een deel van het land over of het wordt bouwland. En daar worden kolen of broccoli geteeld. (…) En de reizende bollenkraam natuurlijk. (…) bollenbouwers. Die telen er een seizoen bollen op. En dan gaan ze weer naar een volgend perceel.” Hoewel het aantal boeren in werkelijkheid groter is dan drie – navraag leert dat erg nog ongeveer 10 boeren zijn –, laat het bovenstaande citaat zien dat de afname van het aantal boerenbedrijven sterk ervaren wordt.
3.4. Het voorzieningenniveau: mobiel zijn is een voorwaarde
Tijdens de gesprekken met de dorpsbewoners komt ook vaak het voorzieningenaanbod ter sprake. In de ogen van de meeste geïnterviewden is het aanbod van voorzieningen laag (zie bijlage 3 voor de genoemde voorzieningen). Een aantal voorzieningen is in de loop der tijd verdwenen, zoals de buurtsuper en de slager. De voorzieningen die er zijn, worden wel zeer gewaardeerd. “We hebben een bloemist en zelfs een bakker. Je kunt er niet met de kinderwagen naar binnen, maar we hebben een brood.”, “Gelukkig hebben we nog een bakker en een campingwinkel, voor de nodige dingen” en “Als je onverwacht de deur uit moet, kun je altijd met een fles appelsap aankomen.”
Hoewel het voorzieningenniveau misschien niet optimaal is, lijken de meeste geïnterviewde bewoners hier geen probleem mee te hebben. Als inwoner van Hauwert moet je je daar op instellen, lijkt de algemene gedachte: “Je moet organiseren.” en “Dat is iets waar je je op instelt. Dat weet je van tevoren. Je weet dat als je boodschappen moet doen, dat je weg moet.”
Een conclusie die door geïnterviewden dan ook snel getrokken wordt, is dat ‘mobiel zijn’ een voorwaarde is om in Hauwert te kunnen wonen. De aanwezigheid van de buurtbus wordt gewaardeerd, maar dit is volgens de meesten niet bepaald ideaal: “Dus als je naar het ziekenhuis moet, moet je wel op tijd beginnen met reizen, maar dan kom je er wel.” Het hebben van een auto is eigenlijk wel noodzakelijk, aldus een aantal geïnterviewden.
De noodzaak om mobiel te zijn heeft met name consequenties voor de ouderen in het dorp, zo blijkt uit de gesprekken. “Maar ik kan me voorstellen dat het voor oudere mensen hier toch wat moeilijker wordt.”, “Er zijn ouderen, die zijn echt bewust naar Wognum verhuisd (…) om dicht bij het winkelcentrum te zitten.” en “Als mensen zorg nodig hebben, dan willen mensen vaak verhuizen. Je kunt niet echt stokoud worden in Hauwert.”.
In Hauwert zijn geen algemene voorzieningen die zich specifiek op jongeren richten. Daar staat tegenover dat er wel verenigingen zijn waar zij zich bij aan kunnen sluiten. Bovendien worden er regelmatig activiteiten georganiseerd voor de jeugd.
Hoewel er in het verleden diverse voorzieningen zijn verdwenen, zijn er niet veel bewoners die verwachten dat er ook huidige voorzieningen zullen verdwijnen. In Hauwert zelf lijken nieuwe voorzieningen niet haalbaar: “Het is niet rendabel om hier een supermarkt te beginnen.” In de omgeving van Hauwert komen er mogelijk wel nieuwe voorzieningen bij: “We hopen dat er een supermarkt straks komt, op Zwaagdijk.”. Het wordt vooral als verantwoordelijkheid van de Hauwerters gezien om de huidige voorzieningen te behouden: “Ik zeg: Als iedereen hier in Hauwert bij de Spar zijn boodschappen deed, dan hadden die mensen niet hoeven stoppen (…).”
Wanneer de bewoners over de voorzieningen spreken, komt het gesprek ook regelmatig op de bedrijven in en rondom Hauwert. (Voor de genoemde bedrijven, zie bijlage 3) Volgens meerdere bewoners is er voor een klein dorp relatief veel bedrijvigheid: “Maar als je kijkt wat voor bedrijfjes we hebben in het infoboekje, dat zijn er 35 in Hauwert.”
3.5. Het Dorpshuis vervult een centrale functie in het dorp
Hoewel het tot de voorzieningen in Hauwert gerekend kan worden, verdient het dorphuis het om apart genoemd te worden. Uit de gesprekken komt namelijk duidelijk naar voren dat voor veel Hauwerters het dorpshuis een centrale functie vervult of van bijzondere betekenis is: “In Hauwert zijn niet veel plekken waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. “, “Heel vroeger hadden we hier vier cafés in het dorp, maar langzamerhand zijn die allemaal gestopt. Dus de caféfunctie, de centrale functie, voor toneeluitvoeringen en feesten, partijen en kermissen, dat ligt nu allemaal bij het dorpshuis (…) Zo’n dorpshuis is toch wel heel belangrijk voor de leefbaarheid in zo’n dorp.” Volgens een van de geïnterviewden heeft het dorpshuis niet alleen een functie voor Hauwert, maar ook voor omliggende dorpen: “Ook inwoners uit bijvoorbeeld Zwaagdijk of Midwoud maken ervan gebruik voor bruiloften of partijen. In Midwoud is er alleen een klein café. Het dorpshuis heeft dus wel iets meer een centrale functie voor de regio.”
In relatie tot het dorpshuis wordt meestal ook de veiling genoemd die heeft bijgedragen aan de totstandkoming van het dorpshuis. Met veel trots vertellen de geïnterviewden over de veiling die door de inwoners van het dorp zelf is georganiseerd: “We hebben een veiling gehad om geld bij elkaar te brengen. Daar is veel geld opgehaald om dit te realiseren.” en “Dus toen is daar een dorpsveiling voor georganiseerd (…) En die heeft €40.000 opgebracht, volgens mij. Met giften erbij wel iets van €50.000.”. De veiling roept bij velen dan ook positieve emoties op: “Ja, het zat stampvol, die avond. Een hoop gezelligheid die je kon kopen die avond. Het hele dorp is zowat bij elkaar op bezoek geweest.”
De oprichting van het dorpshuis is een van de weinige aspecten (naast de woningbouw) waarbij ook de relatie met de gemeente ter sprake komt. De gemeente heeft voor een deel bijgedragen aan de financiering van het dorpshuis, maar volgens de geïnterviewden is het vooral de verdienste van dorpsbewoners dat het dorpshuis er is gekomen: “En dan hebben de Rabobank en de gemeente nog wat gesponsord.”.
3.6. Het verenigingsleven en activiteiten dragen bij aan de sociale cohesie
Van bijzondere betekenis voor het dorp zijn volgens de geïnterviewden ook het verenigingsleven en de vele activiteiten die in het dorp georganiseerd worden (voor de genoemde verenigingen en activiteiten: zie bijlage 3). De sociale betekenis van de verenigingen en activiteiten gaat verder dan alleen gezelligheid en ontspanning, zo blijkt uit de gesprekken. De geïnterviewden verbinden hier namelijk verschillende aspecten aan die betrekking hebben op het dorp als geheel.
Ten eerste worden de verenigingen en activiteiten in verband gebracht met nieuwkomers. Door verschillende geïnterviewden wordt benadrukt dat het voor nieuwkomers belangrijk is om mee te doen: “Als je in Hauwert een beetje meedoet, dan ben je er snel bij. Mensen worden er altijd wel snel bij betrokken.” Een van de geïnterviewden, zelf nieuwkomer, benadrukt de eigen verantwoordelijkheid van de nieuwkomers om betrokken te raken bij het dorp. Hij verwoordt het als volgt: “De mensen die er wonen, moeten zich niet aan jou aanpassen. Je moet jezelf aanpassen. (…) Langzamerhand begin je de mensen een beetje te kennen. Je wordt lid van een vereniging en in het kerkje kom je terecht. (…) Het is wel belangrijk om mee te doen, wil je geaccepteerd worden. Ja, absoluut.”
Vanuit de verenigingen is er geen actief beleid om nieuwkomers te benaderen en te betrekken. In het verleden is door de dorpsraad wel eens een avond georganiseerd om de verenigingen te introduceren, maar dat is geen terugkerende activiteit. De meningen blijken verdeeld als het gaat om de vraag of het noodzakelijk is om nieuwkomers actief te benaderen voor verenigingen: “Maar als mensen hier komen wonen, gaan ze toch vaak op een vereniging, bij de Vrouwen van Nu of een sportvereniging. Voor de sociale contacten. (…) Volgens mij zoeken de mensen het zelf ook wel een beetje op.” Een andere geïnterviewde ziet meer in een actieve benadering: “Dat zou best wel een goede actie zijn, om mensen, als ze nieuw komen wonen, een beetje kennis te laten maken met het dorp.”
De dorpskoerier en de infogids blijken daarentegen wel een actieve rol te spelen in het betrekken van nieuwkomers: “(Hij) zit in het bestuur van de dorpskoerier. En als er mensen nieuw komen wonen in Hauwert, gaat hij er wel altijd naartoe. Om te vragen of ze het krantje willen lezen en of ze eventueel een stukje willen schrijven als ze hier zijn komen wonen. En dat wordt wel vaak gedaan. En dan heb je natuurlijk het infogidsje waar alles in staat. En als er mensen komen wonen, dan gaan ze ook altijd daar naartoe om te vragen of ze er in willen staan. Er wordt dus wel actief mee omgegaan, met nieuwe bewoners.”
Overigens blijkt de dorpskoerier ook voor het dorp als geheel een belangrijke functie te hebben. Eén van de geïnterviewde inwoners spreekt zelfs van ‘het fenomeen dorpskoerier’. Een andere inwoner vat de rol van de dorpkoerier als volgt samen: “En in de dorpskrant, daar staan altijd de actuele dingen in van de verenigingen en de voetbal, van de handbal, van de biljartclub, van de Vrouwen van Nu. Een man schrijft altijd stukjes over het dorpsnieuws, als er mensen zijn geboren of overleden. De dorpskrant heeft dus een hele belangrijke functie voor het dorp. Daar staat ook altijd een agenda in; wat er het hele jaar te doen is. Ik denk dat iedereen hem leest.”
Een tweede aspect van het verenigingsleven en de activiteiten dat door veel geïnterviewde inwoners wordt aangehaald, is de afhankelijkheid van vrijwilligers. De meningen lopen op dit punt sterk uiteen. De meeste geïnterviewden zijn het er over eens dat het dorp zich goed leent voor initiatieven. Ook buiten de verenigingen om wordt er veel georganiseerd. Volgens sommige geïnterviewden is het geen probleem om mensen te vinden die willen meehelpen: “In het organiseren van dingen zijn er altijd wel mensen te vinden die het willen doen. En mensen zijn ook gewend om het te doen. En zeker in zo’n kleine gemeenschap.” Anderen hebben wat minder vertrouwen in de bereid van de inwoners om mee te helpen en zien de kleine gemeenschap eerder als een belemmering: “Als je iets wilt, moet je het ook zelf organiseren. Het zijn vaak wel dezelfden die iets willen organiseren.” Weer anderen laten het wat meer in het midden: “Ik denk dat er best wel veel mensen zijn die heel erg bereidwillig zijn, als het maar gevraagd wordt.”
Minder ambivalent zijn de meningen als het gaat om de vorming van besturen. De meesten geven aan dat het steeds moeilijker wordt inwoners bereid te vinden deel te nemen in een van de besturen van de verenigingen. Hoewel ‘half Hauwert’ volgens één van de inwoners vroeger wel in een of ander bestuur zat, is dat tegenwoordig minder vanzelfsprekend: “Nou, dat merk je dus dat de wereld meer individueel wordt en dat mensen eigenlijk niet veel zin meer hebben om zich te binden voor een bestuur. (…) Het kost eigenlijk allemaal niet zoveel tijd, maar er zijn eigenlijk toch slecht mensen te vinden die dat soort taken willen overnemen.” Onder andere voor de dorpsraad en het dorpshuisbestuur blijkt het moeilijk om bestuursleden te vinden. De Hauwerter Kids is al gestopt vanwege het gebrekkige animo om in het bestuur te gaan.
Hoewel de vooruitzichten somber zijn, spreken sommige geïnterviewden wel de verwachting uit dat het lukt om bestuursleden te blijven vinden. De hoop is daarbij vooral gevestigd op kinderen van ouders die zelf in een bestuur hebben gezeten. Bij de lokale voetbalclub, Hauwert ’65, lijkt het bijvoorbeeld wat makkelijker om (jonge) bestuursleden te vinden: “Zoals de voetbal. Daar zitten nu weer kinderen in het bestuur van vaders die er ook in hebben gezeten. Die kinderen groeien daar gewoon me op en zien het van huis uit. Ik denk dat dat toch ook met de opvoeding te maken heeft.”
Het derde aspect in relatie tot het verenigingsleven is het Kosterfonds. Dit fonds, dat een nalatenschap is van de gebroeders Koster, wordt aangemerkt als zéér bijzonder. Het maakt het mogelijk om dingen te kunnen doen in Hauwert: “Anders heb je het echt niet, hoor. Het is toch echt wel voor een leefbaar Hauwert…” Echter, vanwege de lage rente, loopt ook het bedrag dat uitgekeerd kan worden, terug. De druk voor de mensen in het bestuur wordt hierdoor wel vrij groot.
3.7. Het is een klein dorp: Iedereen kent elkaar…
Wanneer Hauwerters praten over hun dorp, komt vaak de saamhorigheid ter sprake: “En dat heb je op zo’n dorpje, je helpt elkaar toch. En dat is ook het prettige van het dorp, als er wat is, dan staat ook iedereen klaar. Bij leuke dingen, maar ook de minder leuke dingen. Iedereen kent elkaar hier. De sociale controle is groot.” Volgens sommigen is de saamhorigheid groter dan in andere dorpen: “Als er iets bijzonders is, dan zijn de mensen er wel. Heel anders dan in Oostwoud, daar is het heel anders.” Twee van de geïnterviewden verwijzen in dit verband naar de nieuwbouw aan het Papenveer. De geleidelijke groei van het dorp en de categorie mensen die in de nieuwbouw komen wonen, zijn bepalend volgens hen: “Hier is de nieuwbouw toch in fasen gegaan en eigenlijk steeds kleine stukjes, waar mensen gingen wonen die bij Hauwert betrokken waren, via familie of werk. (…) in Midwoud, daar is een heel groot nieuwbouwgedeelte. Dat sneeuwt in wezen je oorspronkelijke dorp eigenlijk een beetje onder ten opzichte van de nieuwbouw.” en “In de nieuwbouw wonen heel veel kinderen van mensen die uit Hauwert komen.” Vaak zijn ‘nieuwkomers’ dus al op de een of andere manier met Hauwert verbonden of het betreft mensen die oorspronkelijk uit Hauwert komen en terugkeren.
Hoewel de saamhorigheid en de sociale controle gewaardeerd worden, zien sommige bewoners ook nadelen, zo blijkt uit de interviews. Doordat ‘iedereen elkaar kent’, blijkt het ook lastiger om mede-inwoners aan te spreken op hun gedrag: “Er is toch wel angst voor kritiek. Het is wel een taboe om kritisch te zijn.” Voorbeelden die genoemd worden, zijn de hondenpoep en het rookverbod in het dorpshuis: “Het cafégedeelte wordt verpacht. Als dorpshuis bestuur word je daarop aangesproken, op het rookbeleid. In de kleine cafeetjes mag je gewoon roken. Hier werd gewoon gerookt, maar daar kreeg je weer commentaar van mensen die aan het biljarten zijn en vanuit de dorpsraad ook. Daar word je dan als stichtingsbestuur op aangesproken (…) Dat zijn heel vervelende dingen.” Het lijkt er echter op dat de inwoners een speelse manier hebben gevonden om met uitglijders en kleine strubbelingen om te gaan. Elk jaar wordt door enkele inwoners het cabaret georganiseerd. Hierbij worden mensen uit het dorp op een ludieke manier op de hak genomen.
Doordat Hauwert een klein dorp is, worden individuele personen sneller zichtbaar, zowel in positieve als negatieve zin. Het blijkt voor de geïnterviewde bewoners weinig moeite te kosten om namen te noemen van mensen die van bijzondere betekenis zijn voor het dorp. Vaak gaat het om mensen die zich hebben ingezet voor het organiseren van activiteiten of in het verenigingsleven. Tegelijkertijd kan het voor de inwoners een belemmering zijn om met activiteiten mee te doen wanneer daar ook inwoners aan meedoen waar ze niet goed mee kunnen opschieten. “Het is niet anoniem, allemaal.”
De vraag of de saamhorigheid en sociale cohesie op termijn blijft, roept verschillende reacties op. Sommige geïnterviewden hebben vertrouwen in de toekomst: “Het is in het dorp goed geregeld. Ik denk dat dat in Hauwert wel zo blijft. Zolang de mensen op deze manier met elkaar om blijven gaan… Zelfs de nieuwe mensen komen gewoon… Ik denk dat ze niet voor niets voor zo’n klein dorp kiezen. Je gaat niet in een klein dorp wonen omdat je bij de winkels wil wonen. Ik denk dat je toch kiest voor de kneuterigheid van het dorp.” Anderen zien het wat minder rooskleurig in: “Ik denk toch dat je in zo’n dorp, door die individualisering, dat je moet oppassen geen los zand te worden.” en “De sociale controle en het verantwoordelijkheidsgevoel is groot. Desondanks is Hauwert versnipperd. Het is niet echt een buurt.”
4. Kennis en ideeën uitwisselen om tot een gezamenlijke actie te komen
In dit hoofdstuk worden de conclusies van het onderzoek besproken. Het doel van het onderzoek in Hauwert is het ondersteunen van de dorpsraad in het benutten en mobiliseren van het netwerk in het dorp voor het oppakken van problemen en kansen die dorpsbewoners ervaren. Om dit doel te bereiken, is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd: Hoe kan de eigen identiteit van Hauwert worden benut voor het oppakken van problemen en kansen die dorpsbewoners ervaren? Aan de hand van de drie geformuleerde deelvragen worden hieronder de uitkomsten van het onderzoek besproken, waarna een algemene conclusie getrokken wordt. Bij de beantwoording van de deelvragen zal achtereenvolgens worden ingegaan op: (1) de betekenis van de onderlinge relaties en de relaties met het dorp, (2) de ontwikkelingen in het dorp en (3) het proces voor het oppakken van problemen en kansen.
Hoe geven deze actoren betekenis aan hun onderlinge relaties en de relaties met het dorp?
Wanneer Hauwerters spreken over hun dorp, komen er verschillende aspecten aan bod. Deze aspecten hebben onder andere betrekking op het de school, landschap rondom het dorp, het voorzieningenniveau in het dorp, het dorpshuis, het verenigingsleven en de saamhorigheid tussen de inwoners. Elk van deze aspecten lijkt voor een klein deel bij te dragen aan de identiteit van de Hauwerters, waarbij het relatieve belang van de aspecten per bewoner verschilt. Er is niet één enkel aspect aan te wijzen in relatie waartoe de Hauwerters een sterke, gedeelde identiteit construeren. Dit lijkt vooral voort te komen uit het feit dat de discoursen (oftewel: de manier waarop over de aspecten gesproken wordt) soms sterk uiteenlopen tussen de inwoners. Hoewel de inwoners vaak dezelfde aspecten ter sprake brengen, lopen de meningen (sterk) uiteen. Soms staan individuele bewoners zelf ambivalent in een onderwerp.
Zo wordt de school in elk interview ter sprake gebracht en lijkt daarmee een sterke basis voor een gedeelde identiteit te kunnen vormen. Deze gedeelde identiteit zou vooral moeten voortkomen uit de angst dat de school verdwijnt wanneer het leerlingenaantal te ver daalt. De verwachtingen van de geïnterviewden over de toekomst van de school, lopen echter zover uiteen (de een verwacht geen problemen, de ander juist wel) dat er geen gedeelde identiteit te constateren valt.
Hetzelfde kan gezegd worden van het verenigingsleven en de activiteiten die door de dorpsbewoners georganiseerd worden. Ze vormen een de bron van de sociale cohesie en saamhorigheid die de dorpsbewoners ervaren. De activiteiten worden zeer gewaardeerd, evenals het verenigingsleven. Er is duidelijke sprake van ontmoetingen die positieve emotie oproepen, oftewel: sociale cohesie. De verwachtingen over de toekomst van het verenigingsleven en de ideeën over de betrokkenheid van de Hauwerters lopen echter uiteen. Ook hier lijkt er dus geen sprake van een sterk ontwikkelde gedeelde identiteit. Een uitzondering hierop vormt de betekenis die het dorpshuis heeft voor de bewoners. Wanneer over het dorpshuis gesproken wordt, komt het gesprek meestal ook op de dorpsveiling en de eensgezindheid die daarmee gepaard ging. De Hauwerts zien het dorpshuis echt als het resultaat van een inspanning die zij gezamenlijk geleverd hebben. Het dorpshuis is voor hun een symbool geworden van iets dat zij gezamenlijk hebben bereikt.
Op welke manier construeren actoren in Hauwert hun verbondenheid met ontwikkelingen in het dorp?
Uit de interviews komen geen recente ontwikkelingen in Hauwert naar voren die een sterke constructie van een gedeelde identiteit activeren. Wanneer de Hauwerts spreken over ontwikkelingen in hun dorp, wordt er vooral verwezen naar ontwikkeling in het verleden en naar huidige ontwikkelingen. Ontwikkelingen uit het verleden zijn bijvoorbeeld de aanleg van het Papenveer en het Egboetswater. In het huidige discours van de Hauwerters krijgen ze voor betekenis vanwege de mensen die er wonen (Hauwerters en nieuwkomers) of de belevingswaarde van de plek (als natuur- en recreatiegebied). Hierdoor vormen ze de basis voor één van de vele identiteiten die de inwoners tijdens de gesprekken hanteren.
Iets explicieter lijkt de betekenis van de ontwikkelingen op de woningmarkt. Over de behoefte aan starterswoningen en de mogelijkheden die de Tuinstraat biedt, lijken de geïnterviewden het hoofdzakelijk met elkaar eens. Wanneer het onderwerp besproken wordt, lijken de inwoners hun identiteit vooral te construeren in relatie tot de gemeente. Dit valt te verklaren uit de afhankelijkheid van de dorpsraad en de dorpsbewoners richting de gemeente vanwege het bestemmingsplan.
(Mogelijke) toekomstige ontwikkelingen komen weinig ter sprake tijdens de interviews. Sommigen verwijzen naar de mogelijke vergrijzing van het dorp, maar anderen verwachten juist een verjonging vanwege de komst van jonge gezinnen naar Hauwert. Ook over de toekomst van de verenigingen lopen de verwachtingen uiteen. Waar de een verwacht dat het moeilijker wordt om mensen warm te krijgen een bijdrage te leveren, denkt een ander juist dat het wel zal meevallen. Door dit verschil van inzicht ontstaat ook omtrent de ontwikkelingen in en rondom Hauwert niet een sterk ontwikkelde, eenduidige identiteit die door een groot deel van de inwoners gedeeld wordt.
Op welke manier dient het proces voor het oppakken van problemen en kansen vorm te krijgen volgens actoren in het dorp?
Omdat er tijdens de gesprekken weinig over toekomstige ontwikkelingen, problemen of kansen gesproken wordt, komt ook de vormgeving van het proces dat tot de oplossing moet leiden, weinig ter sprake. Als het gaat om de woningbouw, zien de meeste geïnterviewden een hoofdrol voor de dorpsraad weggelegd. De dorpsraad moet vooral signaleren en weten wat er in het dorp speelt, is de gedachte.
Wat betreft de toekomst van het verenigingsleven en de voorzieningen in het dorp, wordt vooral een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de Hauwerters. Of de geïnterviewden er op vertrouwen dat de Hauwerters deze verantwoordelijkheid ook nemen, blijft enigszins onduidelijk. Sommige aspecten worden als een gegeven beschouwd, zoals de noodzaak om mobiel te zijn (met het ook op het lage voorzieningenniveau). Een oplossing en daarmee een proces om tot een oplossing te komen, lijkt dan ook niet nodig.
De dorpsraad wil het netwerk in het dorp mobiliseren voor het oppakken van problemen en kansen die dorpsbewoners ervaren. Om dit doel te bereiken, is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd:
Hoe kan de eigen identiteit van Hauwert worden benut voor het oppakken van problemen en kansen die dorpsbewoners ervaren?
Uit het bovenstaande blijkt dat de inwoners tijdens de gesprekken vaak dezelfde aspecten ter sprake brengen en dat diezelfde aspecten dus een belangrijke betekenis hebben voor het dorp. Er is echter niet één aspect dat er uitspring en de basis biedt voor de constructie van een sterke, gedeelde identiteit. In plaats daarvan hanteren de inwoners meerdere identiteiten die verschillen in mate van belangrijkheid. Over diverse onderwerpen wordt verschillend gedacht, hetgeen een sterke, gedeelde identiteit in de weg staat. Bovendien bestaan er veel onzekerheden, waardoor individuen zelf ook twijfelen en zich geen eenduidig beeld kunnen vormen van de uitdagingen en kansen die Hauwert te wachten staan. De enige ‘remedie’ voor het vormen van een gedeelde identiteit, is het uitwisselen van de betekenis en het onderhandelen hierover. Dit kan door de inwoners van Hauwert doelbewust met elkaar in contact te brengen en hun ideeën en kennis over de verschillende aspecten te laten uitwisselen. Zo kunnen op meerdere vlakken gedeelde identiteiten ontstaan, die op hun beurt weer een gezamenlijke basis kunnen vormen voor het ondernemen van actie om de uitdagingen en kansen op te pakken.
Literatuurlijst
Aalvanger, A., & Beunen, R. (2011). Dorpsidentiteit: op zoek naar eenheid in verscheidenheid. Vijf methoden waarmee dorpsbewoners hun dorpsidentiteit expliciet kunnen maken. Wageningen: Wageningen UR (University & Research centre), Wetenschapswinkel.
Bauman, Z. (2009). Identity in a Globalizing World. In A. Elliott & P. Du Gay (Eds.), Identity in question (pp. 1-12). London: SAGE.
Beck, U., & Beck-Gernsheim, E. (2009). Losing the Traditional: Individualisation and ‘Precarious Freedoms’. In A. Elliott & P. Du Gay (Eds.), Identity in question (pp. 13-36). London: SAGE.
Elliott, A., & Lemert, C. (2009). The Global New Individualist Debate: Three Theories of Individualism and Beyond. In A. Elliott & P. Du Gay (Eds.), Identity in question (pp. 37-64). London: SAGE.
Hague, C., & Jenkins, P. (2005). Place identity, participation and planning. London [etc.]: Routledge.
Hoggett, P. (1997). Contested communities. In P. Hoggett (Ed.), Contested communities: Experiences, struggles, policies (pp. 3-16). Bristol: The Policy Press.
Jenkins, R. (1996). Social identity. London [etc.]: Routledge.
Koedoot, M., & de Haan, H. (2005). In de buurt van de stad : sociaal-ruimtelijke analyse van de buurt Hoogstede – Klingelbeek voor stedelijk ontwerp. Wageningen: Wetenschapswinkel Wageningen UR.
Melucci, A. (1996). Challenging codes : collective action in the information age. Cambridge [etc.]: Cambridge University Press.
Van Assche, K. (2004). Signs in time : an interpretive account of urban planning and design, the people and their history. Unpublished Met lit. opg
Proefschrift Wageningen, s.n.], [S.l.
Weenink, D. (2009). Samen leven in het dorp : ‘sociale cohesie: voor wat het waard is’. Wageningen: Wetenschapswinkel Wageningen UR.
Bijlagen
Bijlage 1: Contactinformatie:
Dorpsraad Hauwert
Sandra Nan
[email protected] 06 – 28132226
Gemeente Medemblik
Minke Jellema
[email protected]
Kenniswerkplaats NHN
Linda Meerbeek
[email protected] 06-31690564
Theo Weijers
[email protected]
Provincie Noord-Holland
Mira Heesakkers
[email protected]
Wageningen University
Albert Aalvanger (onderzoeker dorpsidentiteit)
[email protected] 0317- 482210
Bijlage 2: Interviewvragen/-topics
Topics:
• Eigen achtergrond
• Ontwikkelingen en trends in Hauwert en omgeving
• Probleemperceptie(s) (eigen en anderen)
• Eigen rol in ontwikkelingen
• Betrokkenheid bij Hauwert
• Relatie met andere organisaties
• Procesaanpak van problemen/kansen
Voorbeeldvragen:
Eigen achtergrond
• Eigen activiteiten in/rondom Hauwert? Wat ‘doe’ je in Hauwert?
• Rol in organisatie? Hoe ben je ermee in aanraking gekomen?
Betrokkenheid bij Hauwert
• Op welke manier voelt respondent zich betrokken bij Hauwert?
• Wat is typisch voor Hauwert?
• Wat is voor u van bijzondere betekenis in het dorp? (personen, activiteiten, plaatsen, etc.)
Probleemperceptie(s) (eigen en anderen)
• Welke problemen spelen er in Hauwert?
• Wat zijn de sterke/zwakke punten van het dorp?
• Wat vindt respondent van probleempercepties van anderen?
• Wie is verantwoordelijk voor de oplossing?
• Hoe kan het dorp problemen en kansen oppakken?
Relatie met andere organisaties
• Hoe heeft de respondent zich georganiseerd? (Rollen, taken, verantwoordelijkheden)
• Met welke andere organisaties/actoren in/rondom Hauwert heeft de respondent relaties?
• Wat is de basis van deze relaties?
• Hoe zou het netwerk in/rondom Hauwert vorm moeten krijgen om problemen en kansen op te pakken?
• Welke andere dorpen/organisaties zouden betrokken kunnen/moeten worden?
Ontwikkelingen en trends in Hauwert en omgeving
• Met welke trends en ontwikkelingen krijgt Hauwert te maken?
• Met welke trends en ontwikkelingen heeft Hauwert op dit moment te maken?
• Wat zijn de mogelijke consequenties hiervan?
• Welke aspecten van het dorp zie je in de toekomst graag terug, of juist niet?
Eigen rol in ontwikkelingen
• Hoe gaat respondent/organisatie van de respondent om met trends en ontwikkelingen?
• Welke bijdrage kan respondent/organisatie van de respondent leveren aan de oplossing van problemen in Hauwert?
Bijlage 3: Factsheet interviews
Hieronder staan de verenigingen, bedrijven, activiteiten, organisaties/instellingen en bijzondere locaties vermeld die genoemd zijn door de geïnterviewden. De lijst is niet bedoeld om een compleet beschrijving te geven, maar geeft een beeld van wat Hauwerters belangrijk vinden.
Genoemde verenigingen:
• Historische vereniging
• Hauwert ’65 (voetbal)
• Zangvereniging
• Handbalvereniging
• Vrouwen van Nu
• Toneelvereniging
• Soos
• Biljartclub
Genoemde bedrijven:
• Bakker
• Camping/campingwinkel
• Veevoer/kunstmesthandel Schermer
• Groenteboer
• Schildersbedrijf
• Cadeauwinkel
• Garage Balk
• Interieurverzorging
• Taxibedrijf
• Kunststof kozijnen
• Bloemist
• Timmerbedrijf Houtsma
Genoemde activiteiten:
• Dorpsveiling
• Kermis
• Dorpskoerier
• Buurtfeesten/buurtbarbecue
• Infogids
• Kampeerweekend
• Vossenjacht
• Voetbaltoernooi
• Hauwert in Concert
• Kerkdiensten
• Hauwerter Kids
• Fietstocht (Koninginnedag)
• Gymvereniging
• Judo
• Tekenen, schilderen
• Koersbal
Genoemde organisaties/instellingen in het dorp:
• Dorpshuis De Werf/café/zaal
• Basisschool De Vijzel
• Berend Botje (naschoolse opvang)
• Peuterspeelzaal
• Dorpsraad Hauwert
• Ijsclub
• Kosterfonds
• Wijksteunpunt
• (Buurtbus)
Genoemde bijzondere locaties:
• Egboetswater
• Amerikaanse windmolen
• Boxwoudstraat
• Papenveer
• Tuinstraat